Thực trạng nguồn nhân lực KH&CN và các chính sách đãi ngộ của Hải Phòng
Ngày 11/5/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 569/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) đến năm 2030. Theo đó, một trong những nhiệm vụ, giải pháp của Chiến lược là phát triển nguồn nhân lực KH,CN&ĐMST có trình độ và năng lực sáng tạo cao.
Là thành phố cảng - trung tâm công nghiệp và là đầu mối giao thông quan trọng giao lưu kinh tế trong và ngoài nước, là cực tăng trưởng kinh tế quan trọng của vùng kinh tế động lực, trọng điểm phía Bắc, trong những năm qua, kinh tế Hải Phòng có bước tăng trưởng khá và ổn định. Hải Phòng là một trong những địa phương đi đầu cả nước về công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Hạ tầng KT-XH được đầu tư phát triển đồng bộ và hiện đại, trong đó đặc biệt là hạ tầng giao thông đã tạo sức hút lớn đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước có tiềm lực tài chính và công nghệ tiên tiến đến với Hải Phòng, kéo theo sự gia tăng về nhu cầu lao động trong các ngành kinh tế. Hải Phòng cũng là địa phương dẫn đầu cả nước về thu hút vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất công nghiệp với nhiều dự án quy mô lớn, nằm trong chuỗi sản phẩm toàn cầu của các tập đoàn kinh tế lớn, các công ty đa quốc gia trên thế giới. Các dự án tiêu biểu 1 như: Tập đoàn LG ( đầu tư 8,24 tỷ USD), Tập đoàn Bridgestone - Nhật Bản ( đầu tư 1,22 tỷ USD); Tập đoàn Regina Miracle - Hồng Kông (1 tỷ USD)... Điều này cho thấy, các nhà đầu tư đang xem Hải Phòng là điểm đến an toàn, đồng thời thể hiện niềm tin về môi trường đầu tư kinh doanh để tiếp tục mở rộng đầu tư. Do đó, nhu cầu nguồn nhân lực nói chung, lao động chất lượng cao nói riêng đã và đang trở nên cấp thiết và cấp bách hơn bao giờ hết.
Chính vì vậy, TP Hải Phòng đã áp dụng một số cơ chế chính sách đãi ngộ để thu hút nhân lực KH&CN, cụ thể như:
Đầu tư vào hệ thống giáo dục và đào tạo: Hải Phòng đã đầu tư mạnh vào việc xây dựng và phát triển hệ thống giáo dục và đào tạo chất lượng, đặc biệt là trong lĩnh vực KH&CN. Thành phố đã thành lập các trường đại học, viện nghiên cứu và trung tâm đào tạo chuyên ngành để đào tạo và thu hút nhân tài trong lĩnh vực này.
Tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu và phát triển: Thành phố đã xây dựng các trung tâm nghiên cứu và phát triển công nghệ, cung cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại để hỗ trợ các nhà nghiên cứu và chuyên gia. Ngoài ra, Thành phố cũng hỗ trợ tài chính và quyền sở hữu trí tuệ cho các dự án nghiên cứu và phát triển.
Đảm bảo môi trường kinh doanh thuận lợi: Hải Phòng đã tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi để thu hút các doanh nghiệp và chuyên gia trong lĩnh vực KH&CN. Thành phố đã thực hiện các cải cách hành chính, giảm bớt thủ tục để tạo điều kiện cho doanh nghiệp và chuyên gia hoạt động dễ dàng. Ngoài ra, Thành phố cũng cung cấp các chính sách ưu đãi về thuế và hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp và dự án trong lĩnh vực KH&CN.
Xây dựng cộng đồng KH&CN: Thành phố đã xây dựng một cộng đồng KH&CN mạnh mẽ, tạo điều kiện cho các chuyên gia và nhà nghiên cứu giao lưu, hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm. Tổ chức các buổi hội thảo, hội nghị và sự kiện liên quan đến KH&CN để thúc đẩy sự trao đổi và hợp tác.
Có chính sách đánh giá và thưởng cho thành tích nghiên cứu và đổi mới: Thành phố trao các giải thưởng KH,CN&ĐMST và học bổng dành cho các nhà nghiên cứu và chuyên gia có đóng góp nổi bật trong lĩnh vực KH&CN. Điều này khuyến khích các cá nhân và tổ chức phấn đấu đạt được những thành tựu cao trong lĩnh vực này. Những cơ chế chính sách đãi ngộ trên đã giúp Hải Phòng thu hút và giữ chân nhân lực KH&CN, tạo điều kiện để họ phát triển và đóng góp vào sự phát triển của Thành phố hiện nay.
Hải Phòng đang thiếu nguồn nhân lực KH&CN trong các khu công nghiệp.
Mặc dù vậy, nguồn nhân lực về KH&CN trên địa bàn đang có xu hướng giảm, chất lượng nguồn nhân lực đứng trước nguy cơ không đáp ứng kịp với nhu cầu thực tế. Tại các khu công nghiệp, khu kinh tế, nguồn nhân lực đang trong tình trạng chưa ổn định, vừa thiếu về số lượng, yếu về chất lượng. Đối với nhân lực có trình độ cao đẳng, đại học và trên đại học, đa số sinh viên khi tốt nghiệp chỉ nặng về lý thuyết, khả năng sáng tạo còn hạn chế, thiếu kỹ năng thực hành, trình độ ngoại ngữ, tin học còn thấp, kỹ năng làm việc nhóm chưa cao... nên khả năng tiếp cận công việc thực tế chậm. Đồng thời, đội ngũ cán bộ KH&CN của Thành phố vẫn hạn chế về số lượng, chưa hoàn chỉnh về cơ cấu chuyên môn, chất lượng chưa đồng đều, chồng chéo dẫn đến một trong những thách thức trước mắt đó là nghiên cứu, phát triển và ứng dụng KH&CN để nâng cao hiệu suất các ngành kinh tế, tránh nguy cơ tụt hậu trong bối cảnh tốc độ của cuộc cách mạng Công nghiệp đang diễn ra nhanh chóng, mạnh mẽ trên toàn cầu.
Giải pháp phát triển nhân lực KH&CN cho TP Hải Phòng
Trước thực trạng trên, Hải Phòng cần thực hiện một số giải pháp trọng tâm để góp phần phát triển và nâng cao trình độ nhân lực KH&CN của thành phố như sau:
Một là, xây dựng các chương trình đào tạo nguồn nhân lực KH&CN ở Hải Phòng: Thành phố cần đầu tư vào việc xây dựng và nâng cấp cơ sở vật chất của các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực KH&CN. Điều này bao gồm việc xây dựng các trung tâm đào tạo chuyên ngành, phòng thí nghiệm, thư viện và các phòng học hiện đại. Cơ sở vật chất được trang bị đầy đủ thiết bị và công nghệ phục vụ quá trình đào tạo và nghiên cứu; Thành phố cần xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ và khuyến khích phát triển các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực KH&CN trên địa bàn, bao gồm việc cung cấp hỗ trợ tài chính, giảm thuế và lệ phí đối với các cơ sở đào tạo, định kỳ đánh giá và đánh giá chất lượng đào tạo, tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Đồng thời xác định các lĩnh vực ưu tiên và thiết lập các chương trình đào tạo chất lượng cao trong các ngành KH&CN, thông qua việc thiết kế và phát triển các chương trình đào tạo theo hướng thực tế, tích hợp giữa lý thuyết và thực hành và tạo điều kiện cho sinh viên và học viên tiếp cận với công nghệ và quy trình sản xuất hiện đại; tạo điều kiện và khuyến khích sự hợp tác giữa các cơ sở đào tạo với các tổ chức và doanh nghiệp trong việc đào tạo nguồn nhân lực KH&CN. Điều này có thể thực hiện thông qua việc xây dựng các chương trình đào tạo liên kết, cung cấp cơ hội thực tập và làm việc cho sinh viên, và tạo cầu nối giữa nguồn nhân lực và nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.
Năm 2023 Thành phố ra mắt câu lạc bộ Doanh nghiệp KH&CN Hải Phòng.
Hai là, xây dựng cơ chế chính sách đãi ngộ, thu hút các nhà khoa học, nguồn nhân lực trình độ cao làm việc và nghiên cứu tại Hải Phòng: Thành phố cần xây dựng môi trường làm việc và nghiên cứu thuận lợi, bao gồm cơ sở vật chất hiện đại, phòng thí nghiệm tiên tiến và các nguồn lực cần thiết; đưa ra chính sách đầu tư vào các dự án nghiên cứu và phát triển có tiềm năng, nhằm thu hút nhà khoa học và nguồn nhân lực trình độ cao, thiết lập cơ chế chính sách đãi ngộ hấp dẫn để thu hút các nhà khoa học và nguồn nhân lực trình độ cao. Bao gồm các chính sách thuế ưu đãi, phúc lợi hấp dẫn, hỗ trợ đi lại, ưu đãi về nhà ở, các chương trình hỗ trợ gia đình và con cái; xây dựng mạng lưới hợp tác và giao lưu với các tổ chức, trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong và ngoài nước. Điều này mở ra cơ hội học tập và trao đổi kinh nghiệm, tăng cường kết nối với cộng đồng quốc tế, thu hút sự quan tâm và tham gia của các nhà khoa học và nguồn nhân lực trình độ cao.
Ba là, xây dựng các chương trình phát triển nguồn nhân lực KH&CN cho từng lĩnh vực đặc thù phù hợp định hướng phát triển của Thành phố dựa trên 3 trụ cột chính: công nghiệp - công nghệ cao, cảng biển - logistics, dịch vụ - du lịch... Trong đó, đặc biệt đến phát triển kinh tế biển theo các Nghị quyết phát triển KH&CN của Trung ương nói chung và TP Hải Phòng nói riêng đã ban hành.
Bốn là, tạo môi trường phát triển KH&CN trên địa bàn TP Hải Phòng, gắn kết KH&CN với hoạt động sản xuất kinh doanh; tập trung, chú trọng phát triển chuyển giao công nghệ giữa viện/trường và doanh nghiệp; tạo ra các cơ chế khuyến khích và thúc đẩy sự hợp tác giữa viện/trường và doanh nghiệp, xây dựng mối liên kết công nghệ thông tin, hợp tác nghiên cứu và phát triển sản phẩm, chia sẻ cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, thực hiện các dự án chuyển giao công nghệ; tăng cường đầu tư cho các hoạt động KH&CN, ngân sách cho các hoạt động nghiên cứu KH&CN, chú trọng với các đề tài có sự kết nối và tham gia trực tiếp của doanh nghiệp…
Việc phát triển và nâng cao trình độ nhân lực KH&CN hiện nay tại TP Hải Phòng, cũng như ở bất kỳ địa phương nào khác, mang lại tầm quan trọng vô cùng đáng kể cho sự phát triển và năng lực của mỗi thành phố. Nhân lực KH&CN là động lực quan trọng cho sự đổi mới và phát triển kinh tế. Việc có các chuyên gia và nhà nghiên cứu có trình độ cao trong các lĩnh vực KH&CN sẽ giúp tạo ra các giải pháp sáng tạo, công nghệ tiên tiến và sản phẩm chất lượng cao. Góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp, tạo ra việc làm, thu hút nguồn đầu tư vào thành phố. Nhân lực KH&CN cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Việc có các nhà khoa học và chuyên gia có trình độ cao sẽ cung cấp kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghiên cứu và công nghệ tiến tiến cho các tổ chức nghiên cứu, trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Qua đó, giúp tăng cường khả năng sáng tạo, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ trong các lĩnh vực đặc thù, phù hợp với định hướng phát triển của TP Hải Phòng. Việc xây dựng các trường đại học, viện nghiên cứu và trung tâm đào tạo chuyên ngành sẽ giúp đào tạo và thu hút nhân tài, cũng như tạo điều kiện thuận lợi để các sinh viên, nhà nghiên cứu trẻ phát triển tại địa phương, từ đó giữ chân nhân tài và tạo ra một môi trường sáng tạo và đổi mới.